Wymiana tarcz i klocków hamulcowych w samochodzie

Jak prawidłowo wymienić tarcze i klocki hamulcowe w samochodzie osobowym?

Sprawny układ hamulcowy w samochodzie, w połączeniu z odpowiedzialnym i przemyślanym zachowaniem kierowcy na drodze, są najlepszą gwarancją bezpieczeństwa. We współczesnych samochodach (poza nielicznymi wyjątkami, jakimi są hamulce bębnowe  na tylnej osi w małych autach) stosuje się hamulce tarczowe.

Hamulce tarczowe wykorzystują dwa elementy robocze, które biorą udział w złożonym procesie hamowania i mają bardzo duży wpływ na jego skuteczność. To tarcze hamulcowe i klocki hamulcowe.

Tarcze i klocki hamulcowe zużywają się w trakcie eksploatacji pojazdu. W trakcie procesów hamowania okładziny cierne klocków hamulcowych trą o powierzchnię robocza tarczy hamulcowej, od wewnętrznej i od zewnętrznej strony. Tarcie sprawia, że okładziny cierne klocków i powierzchnia robocza tarczy hamulcowej tracą swoją grubość. Kiedy osiągną wartość krytyczną, należy je wymienić na nowe.

O tym, jaka wartość jest uznana za najniższą informuje producent auta (minimalna grubość tarczy hamulcowej i okładzin ciernych klocków hamulcowych), na tarczach i klockach mogą również znajdować się oznaczenia, umieszczone tam przez producentów części do układów hamulcowych.

Poza samym zużyciem eksploatacyjnym, mogą zdarzyć się różnego rodzaju awarie tarcz i klocków hamulcowych. W przypadku ich zaistnienia również trzeba je wymienić na nowe. Przykładowe sytuacje to zwichrowanie tarcz hamulcowych na skutek szoku temperaturowego, przegrzanie tarcz i klocków hamulcowych, pęknięcie okładzin klocków hamulcowych, zerwanie okładzin klocków hamulcowych itd.

Może się również zdarzyć, że powierzchnie cierne klocków hamulcowych i powierzchnie robocze tarcz hamulcowych nie będą ze sobą dobrze współpracować. Może pojawiać się hałas podczas hamowania, rysowanie tarcz przez zbyt twarde okładziny klocków itd.

Nie sposób nie wspomnieć o błędach montażowych, popełnianych nie tylko przez amatorów. Zdarza się, że są one popełniane przez mechaników w warsztatach.

Najczęstsze błędy montażowe to:

• Pominięcie konieczności mechanicznego oczyszczenia piasty koła z korozji, przez co tarcza hamulcowa nie przylega we właściwy sposób do piasty. Jest to powodem szkodliwego bicia osiowego.
• Smarowanie piasty koła smarem miedziowym albo wysokotemperaturowym, co ma pomóc w przyszłości w demontażu piasty. W praktyce powoduje to niewłaściwą prace tarczy hamulcowej i generuje bicie osiowe.
• Złe ustawienie luzu pomiędzy klockiem hamulcowym a tarczą hamulcową. Zbyt mały powoduje przyspieszone zużycie okładzin i ich przegrzewanie, a zbyt duży zmniejszoną skuteczność pracy układu hamulcowego.
• Montaż nowych klocków hamulcowych do mocno zużytych tarcz hamulcowych;
• Wieszanie zdemontowanego zacisku hamulcowego na elastycznym przewodzie hamulcowym, co prowadzi do jego uszkodzenia i wycieków płynu hamulcowego.

O czym warto pamiętać przed zakupem tarcz i klocków hamulcowych?

Warto kupować tarcze i klocki hamulcowe od jednego, sprawdzonego producenta. W przypadku bardziej znanych firm (w tym, oczywiście, polskich), tarcze i klocki są homologowane razem, a stopień twardości klocków jest dobrany do specyfiki konkretnego modelu samochodu (mocy silnika, jego masy, przeznaczenia itd.).

Produkty bezmarkowe są nietrwale, mało odporne na fading (chwilowy zanik siły hamowania, na skutek rozgrzania się klocków i tarcz i powstania między nimi gazów), przegrzanie (wytrzymałość cieplna okładzin takich klocków może być o 100 st. C niższa, niż produktów markowych). Do tego najtańsze klocki są pozbawione warstw wyciszająco tłumiących, przez co w trakcie hamowania powstają drgania, przenoszące się na inne części samochodu (np. układ zawieszenia i układ kierowniczy).

(zdj. MA Professional)

Jakie narzędzia trzeba posiadać, aby móc samodzielnie wymienić tarcze i klocki hamulcowe?

Niezbędne są takie rzeczy, jak:

• Podstawowy zestaw narzędzi z kluczami nasadowymi;
• Specjalne narzędzie – rozpierak do tłoczków hamulcowych;
• Nasadki imbusowe do demontażu zacisków hamulcowych;
• Nowy komplet tarcz hamulcowych, dobranych zgodnie z zaleceniami producenta pojazdu;
• Nowy komplet klocków hamulcowych, dobranych zgodnie z zaleceniami producenta pojazdu;
• Małe opakowanie płynu hamulcowego o specyfikacji, zgodnej z zaleceniami producenta samochodu. Jeśli jest to najpopularniejsza DOT4 – polecamy Płyn hamulcowy DOT4 MA-Professional;
• Odrdzewiacz MoS2 MA Professional, który pomoże w odkręceniu śrub, mocujących zaciski hamulcowe;
• Spray do odtłuszczania hamulców MA Professional Brake Cleaner;
• Smar do hamulców MA Professional, przeznaczony do smarowania zacisków, prowadnic, tłoczków i sworzni, bezpieczny dla aut z układami ABS i bardziej zaawansowanymi (ABS, ESP),
• Szczotkę drucianą do oczyszczenia piasty koła z korozji;
• Naczynie z tworzywa, na usuwaną z układu, niewielką ilość płynu hamulcowego;
• Klucz do demontażu kół samochodu;
• Podnośnik lub lewarek;
• Odzież ochronna;
• Opaski zaciskowe do powieszenia zdemontowanego zacisku hamulcowego.

Sprawdź jak odpowiednio odtłuścić tarcze hamulcowe.

W trakcie wymiany może okazać się, że trzeba będzie zamontować również nowe uszczelnienia gumowe w zaciskach hamulcowych (dostępne w formie zestawów naprawczych).

Przed wymianą warto sprawdzić poziom zawodnienia płynu hamulcowego (2% to wartość alarmowa, 3% powoduje konieczność usunięcia starego płynu z układu).

(zdj. MA Professional)

Gdzie można przeprowadzić wymianę tarcz i klocków hamulcowych?

Najlepiej zrobić to we własnym garażu, ale można dokonać tej wymiany także na prostym, twardym, płaskim gruncie, np. betonie, asfalcie, kostce brukowej itd.

1, 2 – prowadnice klocków hamulcowych

3 – powierzchnia robocza tarczy hamulcowej

4, 5 – okładziny klocków hamulcowych

6,7 – blaszki nośne klocków hamulcowych

8 – tłoczek hamulcowy

Poniżej piasta koła. 

(zdj. MA Professional)

Jak powinna przebiegać wymiana tarcz i klocków hamulcowych?

Samochód musi zostać ustawiony na płaskim gruncie, w dobrze oświetlonym miejscu. W warsztacie samochodowym auto, po zluzowaniu śrub, jest najczęściej unoszone za pomocą podnośnika hydraulicznego. Można również ustawić auto na kobyłkach i zdemontować koła jednej osi.

W warunkach garażowych trzeba będzie przeprowadzać po kolei wymianę tarcz i klocków na jednej piaście. Po zamontowaniu koła, trzeba będzie przechodzić do drugiego, na tej samej osi i dalej, jeśli wymiana ma być dokonana na obydwu osiach.

Pierwszy etap:

• demontaż kół.

Pracę rozpoczyna zluzowanie śrub lub nakrętek mocujących koła za pomocą klucza ręcznego, albo hydraulicznego (w warsztacie).

W warunkach warsztatowych uniesienie auta na podnośniku, odkręcenie kół i zdjęcie ich. 

W warunkach garażowych, uniesienie auta na lewarku (ustawionym w miejscu do tego przeznaczonym, pod progiem), odkręcenie koła i jego demontaż. Samochód trzeba zabezpieczyć przed możliwym stoczeniem się (podkładając kliny pod koła, a pod próg auta zdemontowane koło).

Auto można również ustawić na kobyłkach, co ułatwia wymianę tarcz i klocków na jednej osi.

Etap drugi:

• demontaż zacisku hamulcowego.

Należy zdjąć osłony i zabezpieczenia śrub, mocujących zacisk do jarzma. Następnie za pomocą odpowiedniego klucza imbusowego odkręcić śruby. Jeśli śruby będą zapieczone (może się tak zdarzyć, jeśli nie były stosowane zabezpieczenia śrub), trzeba zastosować odrdzewiacz w sprayu MoS2 MA Professional. Śruby trzeba spryskać i odczekać kilkanaście minut, aż środek rozpuści korozję i wprowadzi pomiędzy zapieczone powierzchnię smar. Dla większego efektu można przyłożyć klucz do śruby i puknąć w niego delikatnie młotkiem.

Po odkręceniu śrub, trzeba zdemontować zacisk z jarzma. Należy uważać na elastyczny przewód hamulcowy, który jest bardzo wrażliwy na uszkodzenia. Zacisku nie wolno wieszać na przewodzie hamulcowym. Trzeba go na czymś położyć, tak, żeby przewód hamulcowy nie był napięty. Można również powiesić zacisk, za pomocą opaski zaciskowej, do sprężyny zawieszenia.

Etap trzeci:

• demontaż starej tarczy hamulcowej.

W pierwszej kolejności należy zdemontować jarzmo, przykręcone do piasty. Można to zrobić za pomocą kluczy nasadkowych. Następnie trzeba zdjąć jarzmo i starą tarczę hamulcową.

Etap czwarty:

• przygotowanie do montażu i montaż nowej tarczy hamulcowej.

Przed montażem nowej tarczy, należy dokładnie oczyścić piastę koła z korozji. Pozostawienie nawet niewielkiej ilości korozji będzie powodować bicie osiowe tarczy hamulcowej.

Piastę i jarzmo warto spryskać preparatem do odtłuszczania hamulców MA Professional Brake Cleaner. Potrzebuje on kilku minut, aby dokładnie zadziałać, a potem samodzielnie odparowuje. Dla pewności można spryskane elementy przetrzeć suchą szmatką. Po wyschnięciu, na piaście koła można zamontować nową tarczę hamulcową, ustawiając ją tak, aby otwory w niej pokrywały się z otworami na piaście (albo montując ją na śrubach wystających z piasty, w zależności od zastosowanej techniki).

Po zamontowaniu tarczy, do zwrotnicy można przykręcić oczyszczone i odtłuszczone jarzmo. Można posmarować za pomocą niewielkiej ilości smaru do hamulców MA Professional prowadnice w jarzmie, po których poruszają się klocki, gdy są dociskane do tarczy.

Etap piąty:

• demontaż starych klocków hamulcowych z zacisku hamulcowego.

Należy zastosować przyrząd do cofania tłoczka hamulcowego (w niektórych samochodach premium konieczne może być podłączenie komputera diagnostycznego, w celu wydania polecenia do cofnięcia tłoczków). Wcześniej trzeba odkręcić odpowietrznik i przygotować naczynie na płyn hamulcowy. Cofnięcie tłoczka spowoduje wylanie niewielkiej ilości płynu hamulcowego.

Po cofnięciu tłoczka demontuje się prowadnice, a następnie stare klocki hamulcowe. Wnętrze zacisku trzeba dokładnie oczyścić z korozji. Szczególną uwagę należy zwrócić na ścianki zacisku, do których przylegają blaszki nośne klocków hamulcowych. Muszą być dokładnie oczyszczone z korozji. Tak samo, jak prowadnice. Następnie można nasmarować prowadnice smarem do hamulców MA Professional. Można zamontować nowe uszczelki prowadnic.

Etap szósty:

• montaż nowych klocków hamulcowych w zacisku hamulcowym.

Ten etap zaczyna się od montażu posmarowanych prowadnic, a wcześniej (jeśli były zdemontowane) także nowych uszczelek prowadnic. Warto nasmarować tłoczki hamulcowe, za pomocą smaru do hamulców MA Professional. Następnie montuje się klocki w zacisku hamulcowym, zwracając szczególną uwagę na ich odpowiednie ułożenie (a także na wycięcia, blaszki, wskazane kierunki montażu i inne elementy dodatkowe). Następne montuje się sprężynkę klocków

hamulcowych. Kolejny krok to zakręcenie odpowietrznika. Pozostaje już tylko przykręcenie zacisku hamulcowego do jarzma.

Powierzchnię roboczą tarczy hamulcowej należy spryskać środkiem do odtłuszczania hamulców MA Professional Brake Cleaner (nie wolno spryskać nim powierzchni roboczych klocków). Mogły się bowiem znaleźć na niej pewne zanieczyszczenia.

Etap siódmy:

• montaż koła i odpowietrzanie układu hamulcowego.

Po zamontowaniu koła i dokręceniu śrub lub nakrętek w odpowiedni sposób (najlepiej odpowiednim momentem, przy korzystaniu z klucza dynamometrycznego), trzeba sprawdzić poziom płynu hamulcowego w układzie (w razie niedoborów, uzupełnić go) i kilkakrotnie nacisnąć pedał hamulca, aż zrobi się twardy.

Następnie można przejść do demontażu koła po przeciwnej stronie osi i wymiany kolejnych tarcz i klocków.

W wielu samochodach klasy premium montuje się klocki hamulcowe z czujnikiem zużycia okładzin (często tylko na przedniej osi). W tym przypadku przed demontażem klocków należy odłączyć wtyczkę, a po zamontowaniu nowych, podłączyć ją.

Należy pamiętać o tym, aby przez kilkaset kilometrów po wymianie unikać gwałtownych hamowań. Trzeba również zwracać uwagę na to, w jaki sposób pracuje układ. Jeśli nie pojawiają się żadne anomalie (zmniejszona skuteczność hamowania, ściąganie podczas hamowania, hałas itd.), oznacza to, że wymiana została wykonana we właściwy sposób.

Zastosowanie skutecznych środków chemicznych (do czyszczenia i smarowania hamulców) sprawia, że cały układ będzie pracował płynnie.

Michał Lisiak, dziennikarz motoryzacyjny